درس هشتم ويژگيهاي فعل 1

ويژگيهاي فعل

1 – شخص شش تا (3 مفرد، 3 جمع) اول شخص مفرد : مي روم / جمع : مي رويم دوم شخص مفرد .مي روي / جمع : مي رويد سوم شخص مفرد : مي رود / جمع : مي روند 2 – زمان (1- ماضي – مضارع – آينده) 3 – گذر :‌ناگذر و گذرا 4 – معلوم و مجهول 5 – وجه فعل

شناسه شخص هر فعل است و هميشه همراه فعل مي آيد.

اول شخص مفرد: مَ دوم شخص مفرد: ي سوم شخص مفرد: دَ / Ø اول شخص جمع: يم دوم شخص جمع: يد سوم شخص جمع: ند

اختلاف شناسه را در سوم شخص مفرد توضيح دهيد.

شناسه ي سوم شخص مفرد در فعل مضارع «دَ» است. مانند مي رود ، مي دانَد . اما در سوم شخص مفرد فعل ماضي ( به جزالتزامي) علامتي ندارد. نداشتن علامت را با Ø رفت Ø شنيد Ø گفته بود Ø رفته است Ø

بن فعل بر دو نوع است

بن ماضي : سوم شخص ماضي ساده يا مصدر بدون –َ ن پاياني مانند : ديدن –َ ديد / كاشتن -> كاشت بن مضارع = فعل امر مفرد بدون به آغازي :‌مانند ببين حذف بيِِِ ِ -> بين/ برو حذف بيِِ -> رو

روش ساخت صفت مفعولي

بن ماضي + ه / ﻪ : شناخته ، ديده ، گفته و ....

زمان هاي اصلي فعل :

1 – ماضي گذشته 2 – مضارع (حال و آينده) 3 – آينده

انواع ماضي

1 – ماضي ساده = بن ماضي + شناسه (رفتم ، رفتيم _ رفتي ، رفتيد_ رفت Ø رفتند ) 2 – ماضي استمراري = مي + ماضي ساده (مي رفتم ، مي رفتيم_ مي رفتي ، مي رفتيد_ مي رفت Ø ،مي رفتند) 3 – ماضي بعيد = صفت مفعولي + بودم ، بودي ، بود ، بوديم ، بوديد، بودند (رفته بودم ، رفته بوديم _ رفته بودي، رفته بوديد _ رفته بود Ø ، رفته بودند) 4 – ماضي التزامي = صفت مفعولي + باشم ، باشي ، باشد، باشيم ، باشيد، باشند (رفته باشم ، رفته باشيم _ رفته باشي ، رفته باشيد_ رفته باشد ، رفته باشند) 5 – ماضي نقلي = صفت مفعولي + ام، اي ، است،‌ايم، ايد، اند (رفته ام ،رفته ايم _ رفته اي ، رفته ايد _ رفته است Ø ، رفته اند)

انواع مضارع :

1 – مضارع اخباري = مي + بن مضارع + شناسه (مي روم ، مي رويم _ مي روي، مي رويد _ مي رود، مي روند) 2 – مضارع التزامي = ب + بن مضارع + شناسه (بروم ، برويم _ بروي، برويد _ برود ، بروند)

آينده :

خواهم ، خواهي ، خواهد، خواهيم، خواهيد ، خواهند + مصدر مرخم = (بن ماضي) (خواهم رفت ، خواهيم رفت _ خواهي رفت ، خواهيد رفت _ خواهد رفت ، خواهند رفت)

بياموزيم : نقش نماي اضافه 1 – نقش نماي اضافه ، چه اهميتي دارد؟ نشانه آن چگونه است؟

نقش نماي اضافه موجب ايجاز و اختصار در كلام مي شود نشانه ي آن –ِ در هنگام اضافه شدن دو كلمه به يكديگر است.

2 – مثالي بزنيد كه نشان دهد در نقش نماي اضافه موجب ايجاز و اختصار جمله است.

احمد كتاب دارد. كتاب را خوانديم - كتاب احمد را خواندم . كيف قهوه اي است، آن را خريدم - كيف قهوه اي را خريدم. دو جمله به يك جمله تبديل شده است.

تمرين : 1 – با استفاده از نقش نماي اضافه هر دو جمله را به يك جمله تبديل كنيد :

الف)‌حسن خود كار دارد. خودكار آبي است. جنس خودكار آبي دارد. ب) فيلم علمي است. آن را ديدم . فيلم علمي را ديدم ج) خبرها ورزشي است. آن را شنيدم . خبرهاي ورزشي را شنيدم ه‍) درخت زيباست . درخت را ديدم . درخت زيبا را ديدم .

خود آزمايي درس هشتم : 1 – ساخت اول شخص مفرد را در هشت زمان از مصدرهاي زير را بنويسيد.

مصدر   زمان ها شخص خواسته شده ماضي  ساده ماضي استمراري ماضي بعيد پذيرفتن اول شخص مفرد دوشخص مفرد سوم شخص مفرد پذيرفتم پذيرفتي مي پذيرفتند مي پذيرفتم مي پذيرفتي مي پذيرفتند پذيرفته بودم پذيرفته بودي پذيرفته بودند ماضي التزامي مضارع اخباري ماضي نقلي مضارع التزامي آينده پذيرفته باشم پذيرفته باشي پذيرفته باشند مي پذيرم مي پذيري مي پذيرند پذيرفته ام پذيرفته اي پذيرفته اند بپذيرم بپذيري بپذيرند خواهم پذيرفت خواهي پذيرفت خواهند پذيرفت

2 – از فعل هاي نشسته است، مي نگريست، نمي پذيرد، مي رود، طبق نمونه، مصدر، بن ماضي، بن مضارع و صفت مفعولي بسازيد.

فعل   مصدر بن ماضي = مصدر (مرخم) بن مضارع صفت مفعولي آورده است آوردن آورد آور آورده ننشته است نشستن نشست نشين نشسته مي نگريست نگريستن نگريست نگر نگريسته نمي پذيرد پذيرفتن پذيرفت پذير پذيرفته مي رود دويدن دويد دو دويده 3– فعل هاي زير را با حفظ شخص به زمانهاي گذشته ساده، نقلي ، بعيد برگردانيد و مشخص كنيد و كدام فعل ها، پس از تغيير، شناسه ي دَ به Ø بدل شده است. مي نويسد : ماضي ساده نوشت Ø نقلي نوشته است Ø بعيد نوشته بود Ø مي رود :-> رفت Ø -> رفته است Ø ->رفته بود Ø بروند : -> رفتند -> رفته اند-> رفته بودند خواهيم آمد : -> آمديم -> آمده ايم -> آمده بوديم مي آيند : -> آمدند -> آمده اند -> آمده بودند خواهند شنيد : -> شنيدند -> شنيده اند -> شنيده بودند 4 – املاي صحيح كلمات زير را بنويسيد. تهييه ي لباس ، تعيين قيمت، تحقيق و بررسي ، عماق دريا، تقدم دريا، نامه ي مزبور، راجب درس، تشكر و سپاسگزاري، مرحله اول، ملكوك گذشته . « تهيه لباس ، تعيين قيمت، تحقيق و بررسي، اعمال دريا، تلاطم دريا، نامه ي مزبور، راجع به درس، تشكر و سپاسگزاري ، وهله اول ، ملوك گذشته »